درنگی بر نقش آرام‌بخش خانواده در روزهای ناپایدار زندگی
دکتر فروغ اسرافیلیان مشاور امور بانوان و خانواده رییس دانشگاه و مدیر گروه روانشناسی دانشگاه تربیت مدرس در یادداشتی، به راهکارهای کاهش فشارهای روانی و نقش آرام‌بخش خانواده در روزهای ناپایدار زندگی اشاره کرد.
این روزها، برای بسیاری از ما، جهان شکلی ناآشنا و سنگین به خود گرفته.
دلتنگی برای خانه، مهاجرت‌های ناخواسته، زندگی در کنار میزبانان یا بستگان، به‌هم‌ریختگی ساعات خواب و خوراک، نگرانی برای عزیزان، و گاه کمبود ارتباط با جهان بیرون – همه و همه دست‌به‌دست هم داده‌اند تا زندگی چهره‌ای فرسوده داشته باشد.
در چنین وضعیتی، اگر بعضی روزها رمق و انگیزه‌ای برای ادامه‌ی کارهای معمول زندگی نداریم، یا احساس می‌کنیم از نظر ذهنی خسته‌ایم، باید بدانیم که این احساس‌ها طبیعی هستند. اما در دل همین وضعیت پیچیده و فرساینده، یک تکیه‌گاه همچنان می‌تواند نقش آرام‌بخش خودش را ایفا کند: خانواده.
متخصصان سلامت روان معتقدند که خانه، به‌ویژه در بحران‌ها، می‌تواند مهم‌ترین پناهگاه روانی ما باشد. در این میان، مادر به‌عنوان قلب عاطفی خانواده، می‌تواند نقشی مؤثر در ایجاد حس امنیت و آرامش برای سایر اعضا داشته باشد؛ نه به این خاطر که مسئولیت بیشتری دارد، بلکه به این دلیل که حضورش در کانون خانواده، همواره معنای خاصی داشته است.
در ادامه، چند پیشنهاد ساده و عملی را با شما در میان می‌گذاریم که بر اساس دیدگاه متخصصین سلامت روان گردآوری شده‌اند. این پیشنهادها کمک می‌کنند تا با وجود تمام فشارهای روانی، فضای خانواده اندکی آرام‌تر، قابل‌تحمل‌تر و حتی دلگرم‌کننده‌تر شود.
⸻
یک لحظه مکث؛ شروعی برای آرام‌سازی ذهن
گاهی تنها کاری که نیاز داریم انجام دهیم، این است که برای چند دقیقه از شتاب زندگی فاصله بگیریم. یک جای ساکت در خانه پیدا کنیم، بنشینیم و اجازه بدهیم افکار از ذهنمان عبور کنند؛ بی‌نیاز از تجزیه و تحلیل. این مکث‌های کوتاه، ذهن را بازتنظیم می‌کنند و سطح استرس را کاهش می‌دهند.
⸻
نوشیدن یک لیوان چای با حضور ذهن
اگر هر روز زمانی را برای نوشیدن یک فنجان چای یا قهوه کنار بگذاریم و سعی کنیم فقط به آن لحظه فکر کنیم – به طعم، بو، گرمای فنجان در دست – عملاً داریم ذهنمان را به لحظه حال بازمی‌گردانیم. این تمرین کوچک، به بدن و ذهن ما فرصت می‌دهد اندکی از تنش دور شود.
⸻
محدود کردن اخبار، با انتخاب آگاهانه
مطلع بودن از وضعیت جهان مهم است، اما قرار نیست هر لحظه، همه‌چیز را بدانیم. یکی از راه‌های مراقبت از سلامت روان، محدود کردن زمانی‌ست که صرف پیگیری اخبار می‌کنیم. مثلاً می‌توان یک بازه مشخص در روز را برای این کار در نظر گرفت و باقی ساعات را به چیزهای دیگری اختصاص داد که ذهن را آرام‌تر می‌کنند.
⸻
ارتباط با یک فرد امن
اینکه کسی را داشته باشیم که بتوانیم با او صحبت کنیم، بدون نگرانی از قضاوت یا نصیحت، بسیار ارزشمند است. اگر چنین فردی در اطراف‌مان نیست، می‌توانیم از دفترچه‌ای استفاده کنیم و احساسات خود را بنویسیم. نوشتن هم نوعی تخلیه روانی‌ست که بار ذهنی را سبک‌تر می‌کند.
⸻
برنامه‌ریزی سبک برای روزمره
داشتن یک نظم نسبی در روز، حتی اگر خیلی ساده و منعطف باشد، به افراد کمک می‌کند تا ذهنشان در یک چارچوب آرام‌تر حرکت کند. برنامه‌ریزی برای زمان غذا، استراحت، صحبت، بازی یا حتی سکوت، می‌تواند حال عمومی خانواده را بهتر کند.
⸻
خانه را به فضای امن گفتگو تبدیل کنیم
گاهی لازم است برای کاهش اضطراب جمعی، تصمیم بگیریم که بعضی موضوعات را در حضور همه اعضا، به‌ویژه کودکان، مطرح نکنیم. ایجاد فضایی بدون بحث‌های پرتنش، حتی اگر موقت باشد، اثر مهمی بر سلامت روان افراد می‌گذارد.
⸻
با هم بودن، ساده اما مؤثر
در این روزها، ساده‌ترین لحظات می‌توانند ارزشمندترین باشند. یک وعده غذای مشترک، تعریف کردن یک خاطره، یا حتی تماشای یک فیلم خانوادگی می‌تواند احساس ارتباط و پیوند را تقویت کند. نیازی به اتفاقات بزرگ نیست؛ فقط کافی‌ست حضورمان را به یکدیگر هدیه بدهیم.
⸻
لحظاتی برای معنویت
در دل تاریکی، معناست که روشنایی می‌سازد. باورها، دعاها، نیایش‌های ساده یا حتی خاطرات خوب، می‌توانند تکیه‌گاهی باشند برای روزهای سخت. هر شب یک جمله امیدبخش با هم بخوانید :«ما خانواده‌ای هستیم که حتی در سختی‌ها باهمیم»، با فرزندتان یک دعای کودکانه بسازید، دفترچه «خوبی‌های امروز» تهیه کنید و هر شب سه چیز خوب بنویسید و بدانید که ارتباط با قدرت برتر و خدا، می‌تواند آرامش بیشتری را به شما بدهد؛ تنها با یاد خداست که دل‌ها آرام می‌گیرند.
⸻
جمع‌بندی:
در شرایطی که احساس فرسودگی روانی در بسیاری از افراد طبیعی‌ست، خانواده می‌تواند پناهگاه مهمی برای حفظ سلامت روان باشد. تمرین‌های ساده، گفت‌وگوهای بدون قضاوت، لحظات معنوی و ایجاد یک فضای امن و آرام در خانه، همگی می‌توانند روزهای دشوار را قابل‌تحمل‌تر کنند.
مادران – با تمام مشغله و فشارهای درونی – اگر بتوانند از خودشان مراقبت کنند، به‌طور طبیعی فضایی آرام‌تر برای دیگر اعضای خانواده فراهم خواهند کرد.
مراقبت از خود، اولین قدم برای مراقبت از دیگران است
فراموش نکنیم که در نبرد بین انسان‌های سخت و روزهای سخت، انسان های سخت‌اند که می مانند.
باهم باشیم و درکنار هم
دکتر فروغ اسرافیلیان
مشاور امور بانوان و خانواده رییس دانشگاه
و مدیر گروه روانشناسی